Με αφορμή την αυριανή 20η Ιουλίου, η οποία ορίζεται ως η παγκόσμια ημέρα Σελήνης, σκεφτήκαμε να θέσουμε έξι ερωτήσεις στον διακεκριμένο χωριανό μας, καθηγητή του τμήματος Φυσικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καθώς και διευθυντή του πανεπιστημιακού αστεροσκοπείου, Νίκο Στεργιούλα, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για την ανταπόκριση.
Ας δούμε λοιπόν τις απαντήσεις του καθηγητή στις ερωτήσεις που του θέσαμε:
Τι καιρό έχει στη Σελήνη;
Επειδή η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα για να δημιουργήσει συνθήκες όπως αέρας, σύννεφα, βροχή ή χιόνι, δεν έχει «καιρό» όπως τον εννοούμε εδώ στη Γη. Παρόλα αυτά, στη Σελήνη παρατηρούνται ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της. Κατά τη διάρκεια της ημέρας στη Σελήνη, οι θερμοκρασίες μπορούν να ανέλθουν έως και στους 120 βαθμούς Κελσίου. Αντιθέτως, κατά τη διάρκεια της νύχτας οι θερμοκρασίες μπορούν να πέσουν στους -130 βαθμούς Κελσίου. Αυτό συμβαίνει, επειδή λόγω της απουσίας ατμόσφαιρας, η θερμότητα που μεταφέρει το ηλιακό φως δεν μπορεί να εγκλωβιστεί και να κατανεμηθεί. Επιπλέον, επειδή η Σελήνη δεν περιστρέφεται γρήγορα γύρω από τον άξονα της όπως η Γη (η μια "ημέρα" στη Σελήνη διαρκεί περίπου 29,5 γήινες ημέρες σε σχέση με τον Ήλιο), η "ημέρα" και η "νύχτα" στη Σελήνη είναι πολύ μεγαλύτερες από ό,τι στη Γη, πράγμα που σημαίνει ότι τα επιφανειακά υλικά εκτίθενται σε αυτές τις ακραίες θερμοκρασίες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Τι ώρα είναι στη Σελήνη; Υπάρχουν ζώνες ώρας στη Σελήνη, όπως στη Γη;
Η «ώρα» στη Σελήνη δεν είναι όπως την εννοούμε εδώ στη Γη, καθώς η Σελήνη δεν έχει επίσημη ώρα και δεν είναι χωρισμένη σε ζώνες ώρας. Γίνονται όμως διαβουλεύσεις για να καθιερωθεί μια επίσημη ώρα Σελήνης στο κοντινό μέλλον. Μέχρι σήμερα πάντως, οι διαστημικές αποστολές που έχουν αποσταλεί στη Σελήνη συνήθως χρησιμοποιούν τον «Συγχρονισμένο Παγκόσμιο Χρόνο» (Coordinated Universal Time, UTC) για την διαχείριση και τον προγραμματισμό δραστηριοτήτων..
Κάνει σεισμούς στη Σελήνη;
Ναι, υπάρχουν σεισμοί στη Σελήνη, αλλά είναι διαφορετικοί από αυτούς που γνωρίζουμε στη Γη. Κατηγοριοποιούνται σε τέσσερα βασικά είδη σεισμών, αναλόγως με το αίτιο που τους προκαλεί. Υπάρχουν οι επιφανειακοί σεισμοί που είναι παρόμοιοι με τους σεισμούς στη Γη και συνδέονται με την τεκτονική δραστηριότητα στην επιφάνεια της Σελήνης. Κατόπιν, υπάρχουν οι βαθιοί σεισμοί που συμβαίνουν σε βάθη της τάξης των χιλίων χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια της Σελήνης και προκαλούνται από τις τάσεις που δημιουργούνται από την γήινη βαρυτική επίδραση. Υπάρχουν ακόμη οι θερμικοί σεισμοί, που συμβαίνουν όταν η επιφάνεια της Σελήνης θερμαίνεται από τον Ήλιο μετά από δύο εβδομάδες σεληνιακής νύχτας, προκαλώντας την διαστολή των βράχων που μπορεί να οδηγήσει σε "σεισμική" δραστηριότητα. Και, τέλος, υπάρχουν σεισμοί που προκαλούνται κατά την πρόσκρουση μετεωριτών στην επιφάνειας της Σελήνης. Οι σεισμοί στη Σελήνη αποτελούν ένα από τα κύρια αντικείμενα της επιστημονικής μελέτης που γίνεται εκεί, καθώς παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την εσωτερική της σύσταση.
Τελικά υπάρχει νερό στη Σελήνη;
Ναι, τα τελευταία χρόνια έχουμε βρει σημαντικές αποδείξεις ότι υπάρχει νερό στη Σελήνη, αν και όχι με τη μορφή μεγάλων ρευμάτων ή λιμνών, όπως στη Γη. Συγκεκριμένα, πριν από περίπου μια δεκαετία βρέθηκε νερό σε μορφή πάγου, στα βάθη κρατήρων στις περιοχές των πόλων, όπου δεν φτάνει ποτέ το φως του Ήλιου. Επιπρόσθετα, πριν από τρία χρόνια ανακαλύφθηκε ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια μικρές πτυχές του εδάφους που βρίσκονται μόνιμα υπό σκιά και έχουν τις κατάλληλες συνθήκες για τη διατήρηση νερού σε μορφή πάγου. Μάλιστα βρέθηκε νερό και σε μορφή μοριακών ενώσεων (υδροξυλικών ομάδων) σε περιοχές της επιφάνειας της Σελήνης που είναι φωτίζονται από τον Ήλιο. Το νερό στη Σελήνη είναι το πιο σημαντικό στοιχείο που θα επιτρέψει στον άνθρωπο να δημιουργήσει μια μόνιμη παρουσία στην Σελήνη.